Every Devanagari consonant is followed by an inherent 'a' sound. However, consonants can often be joined with one or two other consonants so that this inherent vowel disappears. The resulting combined form is called a ligature.
Although the way in which any two consonants combine depends upon their respective shapes, most of ligatures follow one of two patterns: either they lose half of the first letter and join what remains (the characteristic element of the first letter) to the full form of the second letter, or they lose half of the second letter and join the characteristic element that remains to the full form of the first letter.
The sign ्, used below together with the full forms of the first letters, is called halant or viraam. It indicates that the consonant loses its inherent vowel.
क् + क = क्क kka, क् + ख = क्ख kkha, क् + ट = क्ट kTa, क् + त = क्त kta, क् + म = क्म kma, क् + य = क्य kya, क् + र = क्र kra, क् + ल = क्ल kla, क् + व = क्व kva, क् + श = क्श kśa, क् + ष = क्ष kşa1, क् + स = क्स ksa
ख् + य = ख्य khya
ग् + द = ग्द gda, ग् + ध = ग्ध gdha, ग् + न = ग्न gna, ग् + म = ग्म gma, ग् + य = ग्य gya, ग् + र = ग्र gra, ग् + ल = ग्ल gla, ग् + व = ग्व gva
घ् + न = घ्न ghna, घ् + य = घ्य ghya, घ् + र = घ्र ghra
ङ् + क = ङ्क ńka2
च् + च = च्च cca, च् + छ = च्छ ccha, च् + य = च्य cya
ज् + ज् = ज्ज jja, ज् + ञ = ज्ञ gya1, ज् + य = ज्य jya, ज् + र = ज्र jra, ज् + व = ज्व jva
ञ + च = ञ्च ca2
ट् + ट = ट्ट TTa, ट् + ठ = ट्ठ TTha, ट् + य = ट्य Tya, ट् + र = ट्र Tra
ठ् + ठ = ठ्ठ ThTha
ड् + ड = ड्ड DDa, ड् + ढ = ड्ढ DDha, ड् + य = ड्य Dya, ड् + र = ड्र Dra
ढ् + य = ढ्य Dhya
ण् + ट = ण्ट ŋTa2, ण् + ठ = ण्ठ ŋTha2, ण् + ड = ण्ड ŋDa2, ण् + य = ण्य ŋya
त् + क = त्क tka, त् + त = त्त tta, त् + त् + व = त्त्व ttva3, त् + थ = त्थ ttha, त् + न = त्न tna, त् + प = त्प tpa, त् + म = त्म tma, त् + य = त्य tya, त् + र = त्र tra, त् + व = त्व tva, त् + स = त्स tsa, त् + स् + य = त्स्य tsya3
थ् + य = थ्य thya
द् + ग = द्ग dga, द् + द = द्द dda, द् + ध = द्ध ddha, द् + भ = द्भ dbha, द् + म = द्म dma, द् + य = द्य dya, द् + र = द्र dra, द् + व = द्व dva
ध् + य = ध्य dhya, ध् + व = ध्व dhva
न् + त = न्त nta2, न् + द = न्द nda2, न् + द् + र = न्द्र ndra2, 3, न् + ध = न्ध ndha2, न् + न = न्न nna, न् + म = न्म nma, न् + य = न्य nya, न् + व = न्व nva, न् + ह = न्ह nha
प् + त = प्त pta, प् + न = प्न pna, प् + प = प्प ppa, प् + य = प्य pya, प् + र = प्र pra, प् + ल = प्ल pla, प् + स = प्स psa
ब् + ज = ब्ज bja, ब् + द = ब्द bda, ब् + ध = ब्ध bdha, ब् + ब = ब्ब bba, ब् + य = ब्य bya, ब् + र = ब्र bra
भ् + य = भ्य bhya, भ् + र = भ्र bhra
म् + न = म्न mna, म् + प = म्प mpa2, म् + ब = म्ब mba2, म् + भ = म्भ mbha2, म् + म = म्म mma, म् + य = म्य mya, म् + र = म्र mra, म् + ल = म्ल mla, म् + ह = म्ह mha
य् + य = य्य yya
र् + क = र्क rka4, र् + त = र्त rta4, र् + थ = र्थ rtha4, र् + द = र्द rda4
ल् + क = ल्क lka, ल् + द = ल्द lda, ल् + प = ल्प lpa, ल् + म = ल्म lma, ल् + य = ल्य lya
व् + य = व्य vya, व् + र = व्र vra, व् + व = व्व vva
श् + क = श्क śka, श् + च = श्च śca, श् + य = श्य śya, श् + र = श्र śra, श् + ल = श्ल śla, श् + व = श्व śva
ष् + क = ष्क şka, ष् + ट = ष्ट şTa, ष् + ट् + र = ष्ट्र şTra3, ष् + ठ = ष्ठ şTha, ष् + ण = ष्ण şŋa, ष् + प = ष्प şpa, ष् + म = ष्म şma, ष् + य = ष्य şya, ष् + व = ष्व şva
स् + क = स्क ska, स् + ख = स्ख skha, स् + ज = स्ज sja, स् + ट = स्ट sTa, स् + त = स्त sta, स् + त् + र = स्त्र stra3, स् + थ = स्थ stha, स् + थ् + य = स्थ्य sthya3, स् + न = स्न sna, स् + प = स्प spa, स् + फ = स्फ spha, स् + म = स्म sma, स् + य = स्य sya, स् + र = स्र sra, स् + व = स्व sva, स् + स = स्स ssa
ह् + न = ह्न hna, ह् + म = ह्म hma, ह् + य = ह्य hya, ह् + र = ह्र hra, ह् + ल = ह्ल hla, ह् + व = ह्व hva
1 Pay attention to the fact that in these two ligatures, the two letters of in the combined form cannot be easily identified, and in the second ligature the letters even change their pronunciation (ja=gya).
2 The nasal sounds in these ligatures can also be written as a special sign - 'anusvara'. It is preferable to write such combinations with anusvara, not as a ligature.
3 Sometimes there can be three letters in a ligature.
4 Notice that when the letter र is the first letter in a ligature, it is represented by a special sign above the headstroke at the very end of the syllable which it precedes.
Ex: ईर्ष्या iirşyaa, उर्दू urduu, शर्मा śarmaa, विद्यार्थी vidyaarthii
See Also: